Na początku 2018 r. Ministerstwo Środowiska uruchomiło długo zapowiadaną Bazę danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami zwaną również Bazą danych o odpadach (w skrócie BDO). Wraz z bazą stworzony został rejestr podmiotów wprowadzających: produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami, prowadzony przez marszałków województw. Podstawą prawną działania rejestru jest ustawa z 14 grudnia 2012 o odpadach.
BDO dostępna jest pod adresem: https://www.bdo.mos.gov.pl/web/
Dlaczego wpis jest tak ważny
Wraz z BDO wprowadzony został obowiązek rejestracji w BDO. Firmy mają na to czas przez 6 miesięcy od wprowadzenia BDO czyli do 24 lipca 2018 r.
Brak dokonania rejestracji będzie surowo karany. Brak wpisu będzie karą grzywny lub nawet aresztu. Oprócz tego na firmę prowadzącą działalność w zakresie podlegającym rejestracji bez wymaganego wpisu do bazy może zostać nałożona kara od 1000 zł aż do 1 000 000 zł. Te same kary dotyczyć będą firm, które dokonają wpisu niezgodnego ze stanem rzeczywistym lub podają przy wpisie nierzetelne informacje. Dotyczyć to będzie np. sytuacji, gdy firma wskazała we wpisie tylko jedną podstawę wpisu (np. wprowadzający sprzęt elektroniczny nie podał, że wprowadza również produkty w opakowaniach). Kary dotyczyć mogą zarówno podmioty, które nie zarejestrowały się w BDO jak i tych, które współpracują z niezarejestrowanymi podmiotami (np. dystrybucja produktów w opakowaniach wprowadzonych przez podmiot, który się nie zarejestrował lub przekazanie odpadów podmiotowi, który nie wpisał się do rejestru).
Obowiązek wpisu do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami dotyczyć będzie bardzo wielu firm produkcyjnych i usługowych. Niestety wiele firm, szczególnie tych małych i średnich (MŚP), wciąż nie ma wiedzy, że ich firma obowiązana jest do wpisu. Opisane w dalszej części artykułu firmy mogą prowadzić działalność wyłącznie po uzyskaniu wpisu.
Dlatego na nowe wymogi dotyczące wpisu do BDO powinni w szczególności zwrócić uwagę wszyscy przedsiębiorcy zajmujący się działalnością handlową i usługową, którzy w jakikolwiek sposób gospodarujący odpadami.
Wpis z urzędu
W przypadku pewnej grupy firm, ich wpisanie będzie dokonywane przez właściwego marszałka województwa z urzędu. Do tych firm należą między innymi przedsiębiorstwa, które uzyskały:
tzw. pozwolenie zintegrowane,
pozwolenie na wytwarzanie odpadów,
zezwolenie na zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów,
decyzję zatwierdzającą program gospodarowania odpadami wydobywczymilub zezwolenie na prowadzenie obiektu unieszkodliwiania odpadów wydobywczych,
koncesję na podziemne składowanie odpadów.
Firmy te nie muszą już w związku z BDO robić nic. Zostaną one automatycznie wpisane do bazy.
Wpis na wniosek
Ustawa o odpadach (w art. 50 ustawy o odpadach) wymienia szereg rodzajów działalności, które podlegają wpisowi na wniosek. W tych wypadkach to firmy same muszą złożyć wniosek do właściwego marszałka województwa o wpis do BDO
Dotyczy to między innymi:
Wprowadzających na terytorium kraju oleje i preparaty smarowe oraz opony
Sprowadzających/wprowadzających na rynek pojazdy
Wprowadzających sprzęt elektryczny i elektroniczny
Wprowadzających baterie i akumulatory
Wytwórców odpadów, firmy transportujące, sprzedające i przetwarzający odpady
Wprowadzających opakowania i produkty w opakowaniach (!)
W szczególności warto zapoznać się z ostatnią kategorią, ponieważ podleganie obowiązkowi wpisu do rejestru w związku z wprowadzaniem produktów w opakowaniach jest dla przedsiębiorców często zaskakujące i mało oczywiste.
1. Wprowadzający na terytorium kraju oleje i preparaty smarowe oraz opony
Obowiązkowemu wpisowi do BDO podlegają przedsiębiorcy, do których zastosowanie ma ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (art. 50 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach).
Do takich ustawa zalicza przedsiębiorców:
wprowadzających na terenie Polski oleje i preparaty smarowe,dodatki, środki zapobiegające zamarzaniu, czy nowe i używane opony z gumy (stosowane między innymi w motocyklach, rowerach, samochodach osobowych i ciężarowych),
prowadzących odzysk lub recykling odpadów powstałych z takich produktów,
organizacji odzysku zajmujących się takimi produktów,
dokonujących eksportu oraz wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów powstałych z takich produktów w celu poddania ich odzyskowi lub recyklingowi.
W szczególności obowiązek wpisu do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami dotyczyć będzie przedsiębiorstwa podlegające opłacie produktowej na podstawie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami.
Obowiązkowi wpisu do bazy podlegają wszyscy przedsiębiorcy (czyli zarówno osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą jak i spółki), dokonujący importu lub wewnątrzwspólnotowego nabycia oleje i preparaty smarowe,dodatki, środki zapobiegające zamarzaniu, czy opony z gumy, między innymi na potrzeby własne, oraz wytwórcę wprowadzającego produkty na terytorium kraju. Poprzez import produktów należy rozumieć przywóz produktów z terytorium państwa spoza UE w celu wprowadzenia na terenie Polski. Natomiast przez wewnątrzwspólnotowe nabycie produktów należy rozumieć przywóz produktów z terytorium innego państwa Unii Europejskiej w celu wprowadzenia na terytorium Polski.
Jeżeli chodzi o grupę produkt objętych ustawą należy rozumieć oleje i preparaty smarowe,dodatki, środki zapobiegające zamarzaniu, oraz nowe i używane opony z gumy.
Dokładną listę produktów objętych ustawą zawiera załącznik nr 4a do ustawy dostępny tu (na str. 15). Ponadto jako produkty w rozumieniu ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami należy zaliczyć te produkty, które stanowią część składową lub przynależność produktów stanowiących przedmiot importu produktów lub wewnątrzwspólnotowego nabycia produktów. Czyli dotyczyć to będzie np. importerów nowych czy używanych samochodów.
2. Sprowadzanie/wprowadzanie na rynek pojazdów
Obowiązek rejestracji w Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami o produktach dotyczyć będzie również przedsiębiorców zajmujących się wprowadzaniem na rynek pojazdów w rozumieniu ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz przedsiębiorców prowadzących punkty zbierania pojazdów, stacje demontażu oraz strzępiarki (art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach).
Jako pojazd ustawa recyklingu pojazdów określa pojazdy samochodowe zaliczone do kategorii M1 lub N1 oraz motorowery trójkołowe (zaliczone do kategorii L2e).
Przedsiębiorcy wprowadzający pojazd na rynek polski to tacy, którzy są albo producentem pojazdu lub prowadzą działalność gospodarczą w zakresie wewnątrzwspólnotowego nabycia lub importu pojazdów. Tak jak w przypadku ustawy o obowiązkach w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami, również i tu jako wewnątrzwspólnotowe nabycie należy rozumieć przywóz pojazdu z terytorium innego państwa UE w celu wprowadzenia go na rynek polski, a import to sprowadzenie pojazdu spoza UE.
Jako stację demontażu należy rozumieć zakład prowadzący przetwarzanie pojazdu w rozumieniu ustawy - czyli czynności podejmowane po przekazaniu pojazdu wycofanego z eksploatacji do stacji demontażu w celu demontażu, odzysku lub przygotowania do unieszkodliwiania. Do demontażu zalicza się w szczególności:
usunięcie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów i substancji niebezpiecznych, w tym płynów,
wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji przedmiotów wyposażenia i części nadających się do ponownego użycia,
wymontowanie z pojazdów wycofanych z eksploatacji elementów nadających się do odzysku lub recyklingu.
Strzępiarką jest instalacja służącą do rozdrabniania odpadów powstałych w trakcie demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji.
3. Wprowadzający sprzęt elektryczny i elektroniczny
Do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami muszą się wpisać również przedsiębiorcy zajmujący się wprowadzaniem na rynek sprzętu elektrycznego i elektronicznego a także autoryzowani przedstawiciele takich przedsiębiorstw (art. 50 ust. 1 pkt 3 ustawy o odpadach).
Dodatkowo do BDO wpisują się inne przedsiębiorstwa, które podpadają pod ustawę o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, czyli:
zajmujących się zbieraniem zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego oraz prowadzący zakład przetwarzania,
organizacje odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego,
prowadzących działalność w zakresie recyklingu oraz w innym zakresie innych niż recykling procesów odzysku.
W zakresie tego, które dokładnie podmioty obejmuje obowiązek rejestracji pomocne są przepisy ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym.
Jako przedsiębiorcę zajmującego się wprowadzaniem na rynek sprzętu elektrycznego i elektronicznego zobowiązanego do wpisu do BDO należy rozumieć osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz spółki, które:
mają siedzibę w Polsce i produkują sprzęt pod własną nazwą lub znakiem towarowym lub wprowadzają do obrotu w Polsce pod własną nazwą lub znakiem towarowym kraju sprzęt zaprojektowany lub wyprodukowany dla nich,
mają siedzibę w Polsce i pod własną nazwą lub znakiem towarowym odsprzedają na terytorium Polski sprzęt wytworzony przez inne przedsiębiorstwa (takiego odsprzedającego nie uznaje się za wprowadzającego sprzęt, jeżeli na sprzęcie znajdują się nazwa lub znak towarowy wprowadzającego sprzęt), lub
mają siedzibę w Polsce i wprowadzają do obrotu w ramach swojej działalności sprzęt z innego państwa niż Polska.
Poprzez wprowadzanie należy rozumieć udostępnienie sprzętu na rynku po raz pierwszy w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, czyli odpłatne lub nieodpłatne dostarczanie sprzętu w celu jego dystrybucji, konsumpcji lub używania na terenie Polski.
Zobowiązani do wpisu do BDO są również autoryzowanych przedstawicieli takich wprowadzających.
Dla sprecyzowania, jako sprzęt elektryczny i elektroniczny należy rozumieć „urządzenie, którego prawidłowe działanie jest uzależnione od dopływu prądu elektrycznego lub od obecności pól elektromagnetycznych, oraz urządzenie mogące służyć do wytwarzania, przesyłu lub pomiaru prądu elektrycznego lub pól elektromagnetycznych, które są zaprojektowane do użytku przy napięciu elektrycznym nieprzekraczającym 1000 V dla prądu przemiennego oraz 1500 V dla prądu stałego”.
Innymi słowami są to wszystkie urządzenia, które są zasilane energią elektryczną, takie jak ręczne konsole do gier wideo, gry wideo, odbiorniki radiowe, odbiorniki telewizyjne, kamery wideo, sprzęt wideo, komputery, telefony komórkowe, lodówki, zamrażarki, pralki, kuchenki mikrofalowe, ale też urządzenia sterowane komputerowo, wiertarki, piły, maszyny do szycia, urządzenia do obróbki tokarskiej, frezowania, piaskowania, sprzęt medyczny elektryczny, automaty wydające napoje czy czujniki dymu.
Równocześnie do takich urządzeń objętych zastosowaniem ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym nie należy zaliczać (z pewnymi wyłączeniami) tzw. wielkogabarytowych stacjonarnych narzędzi przemysłowych czy wielkogabarytowych stałych instalacji, środków transportu osób lub towarów, maszyn przeznaczonych wyłącznie do celów badań i rozwoju (B2B) oraz niektórych wyrobów medycznych (np. do diagnostyki in vitro). Wprowadzający takie urządzenia i maszyny nie będą zatem musieli rejestrować się w BDO w związku z wprowadzaniem sprzętu elektronicznego, ale mogą być zobowiązani w oparciu o wprowadzanie produktów w opakowaniach (patrz niżej w pkt. 6).
Jako „wielkogabarytowe stacjonarne narzędzia przemysłowe” należy rozumieć duże zespoły maszyn, urządzeń lub elementów składowych, które współpracują ze sobą w celu konkretnego zastosowania. Muszą one być trwale instalowane i odinstalowywane w konkretnym miejscu przez profesjonalny personel oraz użytkowane i utrzymywane przez profesjonalny personel w przemysłowym obiekcie produkcyjnym lub w obiekcie badawczo-rozwojowym.
Tak samo spod zakresu ustawy wyjęte są „wielkogabarytowe stałe instalacje”. Takie instalacje muszą być specjalnie zaprojektowane i zainstalowane jako część tych instalacji (wielkogabarytowe zespoły różnej aparatury) oraz muszą być montowane, instalowane i odinstalowywane przez profesjonalny personel. Muszą one być również przeznaczone do trwałego użytkowania jako część budynku lub konstrukcji w określonej wcześniej stałej lokalizacji a także mogą być zastępowane wyłącznie tym samym, specjalnie zaprojektowanym sprzętem. W innym wypadku instalacje te podchodzić będą stanowić sprzęt w rozumieniu ustawy i zastosowanie do nich mieć będą obowiązki ustawy o zużytym sprzęcie, a ich wprowadzający obowiązani będą do wpisu do BDO.
4. Wprowadzający baterie i akumulatory
Obowiązkowemu wpisowi do Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami podlegają przedsiębiorcy zajmujący się wprowadzaniem na rynek baterie lub akumulatory a także prowadzący zakłady przetwarzania zużytych baterii lub zużytych akumulatorów oraz podmioty pośredniczące (art. 50 ust. 1 pkt 4 ustawy o odpadach).
W przypadku firm związanych z wprowadzaniem baterii i akumulatorów kluczowe będą przepisy ustawy o bateriach i akumulatorach.
Przepisy ustawy dotyczą wszystkich kategorii baterii i akumulatorów rozumianych jako źródła energii elektrycznej wytwarzanej przez bezpośrednie przetwarzanie energii chemicznej, które składają się z jednego albo kilku ogniw. Ustawa obejmuje między innymi baterie i akumulatory przenośne, baterie i akumulatory samochodowe oraz baterie i akumulatory przemysłowe.
Natomiast wprowadzaniem do obrotu jest odpłatne albo nieodpłatne udostępnienie na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego EOG (między innymi Szwajcarii i Norwegii) w celu używania lub dystrybucji.
5. Wytwórców odpadów, firmy transportujące, sprzedające i przetwarzający odpady
Zgodnie z ustawą o odpadach, do wpisania się do BDO zobowiązani są przedsiębiorcy przetwarzający odpady oraz zajmujący się transportem, sprzedażą i pośrednictwem w sprzedaży odpadów (art. 50 ust. 1 pkt 5 ustawy o odpadach). Ta kategoria podmiotów jest raczej dość oczywista.
Co jednak mniej oczywiste, do BDO wpisać się muszą również wytwórców odpadów (!), którzy w myśl ustawy o odpadach zobowiązani są do prowadzenia „ewidencji odpadów”. Zatem każdy podmiot, który posiada ewidencję odpadów lub posługuje się kartami przekazania odpadów (karty te tworzą tzw. uproszczoną ewidencję odpadów) podlega obowiązkowemu wpisowi do bazy. Kim zatem będą ci tajemniczy wytwórcy odpadów.
W praktyce będą to między innymi wszystkie firmy produkcyjne oraz przemysłowe, które w ramach swoich procesów tworzą odpady. Odpady te mogą mieć różną formę. Mogą to być np. zużyte oleje, wióry czy części metalowe (np. pozostałości prętów stalowych), wióry, strzępy czy części drewna, wióry plastikowe, substancje chemiczne i inne.
Dużo firm w Polsce, szczególnie tych małych i średnich, nie zdaje sobie sprawy z tego, że są wytwórcami odpadów w rozumieniu ustawy o odpadach. Co za tym idzie firmy te nie tylko nie wiedzą, że podlegają obowiązkowemu wpisowi do bazy BDO ale nie wiedzą, że podlegają obowiązkom wynikającym z ustawy o odpadach (np. prowadzeniu ewidencji odpadów w wersji pełnej lub uproszczonej czy obowiązkom przekazywania rocznych sprawozdań w zakresie odpadów i gospodarowania nimi).
Posługując się językiem ustawowym, do prowadzenia na bieżąco ilościowej i jakościowej ewidencji odpadów zgodnie z katalogiem odpadów (rejestru odpadów) zobowiązani są wytwórcy odpadów, którzy je posiadają. Natomiast wytwórcą ustawa określa każdego, „którego działalność powoduje powstawanie odpadów (pierwotny wytwórca odpadów) oraz każdego, kto przeprowadza wstępną obróbkę, mieszanie lub inne działania powodujące zmianę charakteru lub składu tych odpadów”. Wytwórcą będzie również każdy, kto wytwarza odpady w wyniku „świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę”, chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych. Katalog ten jest tak szeroki, że praktycznie większość przedsiębiorców zobowiązana byłaby do prowadzenia ewidencji odpadów.
Na szczęście ustawodawca poszedł przedsiębiorcom na rękę i wprowadził wyłączenia od tego obowiązku, które opisane są w odrębnym rozporządzeniu (Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie rodzajów odpadów i ilości odpadów, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów). Przykładowo nieobjęci obowiązkiem będą przedsiębiorcy wytwarzający odpady w postaci wiórów, trocin i drewna w ilości nie większej niż 10 ton na rok, w postaci szkła, gruzu ceglanego czy tworzywa sztucznego w ilości nie większej niż 5 ton na rok czy też wyrzucający baterie, urządzenia elektroniczne, ich części oraz tonery drukarskie (do wszystkich czterech przypadków istnieją pewne wyjątki) w ilości nie większej niż 5 kg na rok. Pełną listę wyłączeń można znaleźć tu (na str. 3).
6. Wprowadzający opakowania i produkty w opakowaniach
Ostatnią grupą przedsiębiorców podlegających obowiązkowemu wpisowi Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami są firmy, do których zastosowanie ma ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
Obowiązek wpisu dotyczyć będzie przedsiębiorców:
będących organizacjami odzysku opakowań,
dokonujących wewnątrzwspólnotowej dostawy odpadów opakowaniowych lub produktów w opakowaniach,
eksportujących odpady opakowaniowe, opakowania i produkty w opakowaniach,
prowadzących recykling/odzysk odpadów opakowaniowych,
wprowadzających opakowania,
wprowadzających produkty w opakowaniach.
Większość kategorii nie powinna sprawiać problemów (np. wprowadzający opakowania = np. hurtowi sprzedawcy opakowań). Trudną grupą do zidentyfikowania będą stanowić przedsiębiorcy „wprowadzający produkty w opakowaniach”.
„Wprowadzającym produkty w opakowaniach” należy rozumieć przedsiębiorcę, który wprowadza do obrotu produkty w opakowaniach pod własnym oznaczeniem rozumianym jako znak towarowy lub pod własnym imieniem i nazwiskiem lub nazwą, których wytworzenie zlecił innemu przedsiębiorcy. Wprowadzającym będzie również pakujący produkty wytworzone przez innego przedsiębiorcę i wprowadzający je do obrotu oraz prowadzący punkt handlowy powyżej 500 m2, sprzedający produkty pakowane w takim punkcie, ewentualnie prowadzący więcej niż jeden punkt handlu detalicznego o łącznej powierzchni handlowej powyżej 5000 m2, sprzedający produkty pakowane w tych punktach. „Wprowadzeniem” będzie odpłatne albo nieodpłatne udostępnienie produktów w opakowaniach po raz pierwszy na terytorium Polski w celu używania lub dystrybucji oraz import takich produktów.
Zgodnie z ustawą jako „opakowanie” należy rozumieć wyrób (w tym bezzwrotny) wykonany z jakiegokolwiek materiału, przeznaczony do przechowywania, ochrony, przewozu, dostarczania lub prezentacji produktów, od surowców do towarów przetworzonych. Ustawa wyróżnia tu np. opakowania jednorazowe, wielokrotnego użytku i transportowe. „Produktem w opakowaniu” będzie każda rzecz w takim opakowaniu.
Również i w przypadku wymogów ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi wiele firm nie zdaje sobie sprawy, że zaliczają się one do „wprowadzających produkty w opakowaniach”. Z tego tytułu przedsiębiorcy ci nie tylko muszą zarejestrować się w bazie informacji o produktach, ale zobowiązani są oni również do prowadzenia odzysku materiałów, a w przypadku braku takich działań do ponoszenia opłaty produktowej. Kolejne obowiązki dotyczą przekazywania marszałkowi województwa rocznych sprawozdań dotyczących wykorzystanych opakowań.